De werkvloer
Op de werkvloer kun je ook op verschillende manier te maken krijgen met narcisme. In organisaties worden leidinggevende posities opvallend vaak ingenomen door narcisten. Maar ook narcistische collega's kunnen het (samen)werken bijzonder zwaar maken. Daarover lees je hier meer. Tips over hoe je hiermee beter kunt omgaan vind je op "ontstijgen".
De organisatie
Het karakter van het bedrijf en de bedrijfscultuur kunnen narcistische trekken vertonen. Dit zie je bijvoorbeeld wanneer heel belangrijk wordt gevonden hoe een organisatie moet overkomen naar de buitenwereld. Wanneer enkel het imago belangrijk wordt gevonden, kan dit behoorlijke gevolgen hebben voor de individuele medewerkers. Medewerkers die kritische vragen stellen wordt de mond gesnoerd en aan de kant gezet, terwijl de ´ja knikkers´ voorgetrokken worden, waardoor open communicatie niet aanwezig is. Er kan sprake zijn van een afrekencultuur waarbij medewerkers gekleineerd worden wanneer er een fout wordt gemaakt. Vaak ontstaat er een verdeeldheid binnen het team, 'voor' of 'tegen' de baas en dit leidt vaak weer tot een angstcultuur.
Vaak is er in dit soort organisaties een groot personeelsverloop en een hoog ziekteverzuim vanwege de spanningen en conflicten.
Vaak is er vanuit het bestuur of het management weinig oog voor de omstandigheden waaronder mensen moeten werken. Medewerkers zijn vooral uitvoerenden in hun imago-missie en daarom worden vooral makke schapen (meegaande, goedgelovige mensen) in dienst genomen.
De narcistische manager
De narcistische manager is overtuigd van zijn eigen waarde voor de organisatie. Ze zijn sterk in geloofwaardig, intelligent en ijverig overkomen richting hun meerdere of van wie ze afhankelijk zijn en zullen daarin erg charismatisch zijn. De ondergeschikten krijgen een heel andere kant te zien. Daarin is de manager dwingend, heersend en duldt geen tegenspraak. Hij/zij stelt (te) hoge eisen aan de medewerkers en wil bepalen hoe ze hun werk uit moeten voeren.
Met tegengas kan niet goed worden omgegaan: medewerkers dienen zich aan te passen en te onderwerpen aan de heersende dictatuur. Heb je een afwijkend idee, een andere mening of stel je een kritische vraag, dan wordt je al snel bestempeld als iemand die hen tegenwerkt. Voor je het weet zien ze je als dwarsligger en wordt je zwartgemaakt bij je collega's of voor gek gezet. Het kan ook zo ver gaan dat jou dingen worden ontzegd die een ander wel mag (bijvoorbeeld het volgen van een cursus). Soms worden er dingen van je verlangd die ingaan tegen je persoonlijke normen en waarden en je persoonlijke vrijheid. Werk je niet mee dan word je bestempeld als niet loyaal.
Narcistische managers zijn overtuigd van hun eigen gelijk en verbaal vaak sterk, waardoor discussiëren erg lastig gaat, ook al heb je gelijk. Omdat er sprake is van een hiërarchische relatie en de manager in de positie verkeert om je weg te werken, wordt het aankaarten van problemen vaak vermeden. Ze maken daarmee gebruik van jouw afhankelijkheid en blijven met hun nare gedrag "onder de radar".
De narcistische collega
Een narcistische collega is zeer statusgericht en wil gezien worden. Dit doet hij/zij door: vaak de aandacht naar zich toe te trekken en het hoogste woord te voeren en te vertellen over zijn eigen successen en plannen, door vriendjes te worden met de baas, door zich competitief op te stellen tegenover andere medewerkers of door over collega's te roddelen om hen in een kwaad daglicht te stellen en er zo zelf beter uit te komen.
Ook spannen ze geregeld collega's voor hun karretje als ze een vervelende taak kwijt willen. Met een paaiend praatje proberen ze je in een goede stemming te brengen, zodat je geneigd bent te doen wat ze van je willen. Of ze manipuleren je of vertellen leugens om het zo gedaan te krijgen. Vervolgens strijken zij met de eer bij de baas.
Het ontbreekt veel narcisten aan ideeën en visie, ook op de werkvloer. "Eigen" meningen en visie laten ze graag aandragen door anderen. Ze kunnen het niet zelf bedenken, ze moeten dus gaan "lenen". Als een ander iets voorstelt wat hen zinvol, leuk of origineel in de oren klinkt, zullen ze dit bijvoorbeeld presenteren alsof dat hún idee is. Ze zullen schaamteloos alle lof voor "hun" creatie in ontvangst nemen. Ook als iets een team effort is, zullen zij zich naar voren schuiven als 'drijvende factor' en daarmee pronken ze met andermans veren.
Wanneer zaken verkeerd uitpakken of mislukken dan weten ze altijd wel iemand anders er voor op te laten draaien. Ze zijn erg goed in het vermijden van verantwoordelijkheid bij fouten. Tevens kunnen ze slecht tegen het ontvangen van feedback of kritiek. Ze worden snel defensief of zelfs vijandig omdat het voelt alsof hun ego aangevallen wordt.
Dit alles leidt tot een heel negatieve werksfeer.