Wat is narcisme?

Deze site gaat over een gedragspatroon van mensen die zó op zichzelf gericht zijn dat ze niets nalaten om hun eigen behoeften te bevredigen. 

Het woord narcist wordt tegenwoordig te pas en te onpas als scheldwoord gebruikt voor mensen die bijvoorbeeld erg ijdel zijn of die altijd in de belangstelling willen staan zijn, maar dat maakt hen nog geen narcist. Vaak is er sprake van toxisch gedrag, maar dat is niet per se narcistisch. Wat is narcisme dan wel? Het is vooral een liefdeloze manier van omgaan met anderen. De boventoon wordt gevoerd door het gebruik van anderen voor eigen belang. Hier lees je:

• wat het verschil is tussen toxisch en narcistisch
• op welke signalen je kunt letten en
• welke soorten narcisme er zijn 

 

Belangrijk: het is heel goed mogelijk dat er sprake is van een narcistische persoonlijkheidsstoornis, maar die diagnose stellen we hier nadrukkelijk niet, dat kan alleen een psychiater.

Wat is geen narcisme?

Het is belangrijk om onderscheid te maken tussen wat wel en wat geen narcisme is. Hiermee wordt misschien meteen een belangrijke vraag beantwoord, namelijk: ben ik de narcist?

 

Af en toe

We hebben allemaal wel eens een dag waarop we niet op ons best zijn. Ook wij kunnen incidenteel gedrag vertonen waar we niet zo trots op zijn. Dan zijn we bijvoorbeeld kortaf of we proberen iemand een bepaalde kant op te krijgen, maar dat maakt ons nog geen narcist. Bovendien zullen we er bij de ander even op terugkomen en onze excuses aanbieden, Het was immers niet onze bedoeling om de ander tekort te doen of te kwetsen. We kunnen ons gedrag onder ogen zien en - hoe lastig dit soms ook is - toegeven dat we niet goed bezig waren. Narcisten bieden nooit hun excuses aan, ze nemen geen enkele verantwoordelijkheid voor hun gedrag.

 

Niemand is perfect

We zijn allemaal menselijk en bijna iedereen heeft wel een paar vervelende, minder leuke eigenschappen, maar meestal weten we dat van onszelf. En de aanwezigheid van een narcist in je omgeving haalt ook vaak het slechtste in een mens naar boven. Maar maakt dat iemand een narcist? Waarschijnlijk niet ;-)

We kennen zelf ook allemaal wel iemand die één of meer lastige trekjes heeft. Iemand bij wie we niet echt onszelf kunnen zijn of die ons keer op keer een ongemakkelijk of zelfs onveilig gevoel geeft. Dit kan bijvoorbeeld komen omdat iemand altijd bot, kritisch of dominant is. Ook kun je je leeggezogen voelen nadat je met die persoon bent samen geweest. Het gedrag van de ander is daarmee toxisch, maar dat is niet hetzelfde als narcistisch. Gedrag van een narcist is toxisch, maar niet alle toxische gedrag is narcistisch. Daarvoor moet er "meer nodig" zijn, lees de "voorwaarden" verderop op de pagina.

 

Je lichaam waarschuwt je!

Bij toxisch gedrag geeft ons lichaam signalen dat er iets niet in de haak is. Denk aan de knoop in je maag, verstarde spieren, hoofdpijn. Daarnaar leren luisteren is belangrijk! Je lichaam heeft een eigen intelligentie - noem het je onderbuikgevoel of intuïtie - en vertelt je wanneer je moet opletten. Wuif het gevoel niet weg en praat het gedrag ook niet goed voor jezelf, want op die manier laat je je verstand bepalen wat acceptabel is en dat is niet slim, ook al denk je van wel.

 

Voorbeelden van toxisch gedrag zijn bijvoorbeeld:

als jij:

• niet echt jezelf kunt zijn bij de ander
• het gevoel krijgt dat de ander op je neerkijkt
• altijd op je woorden moet letten
• merkt dat je peilt wanneer en op welke toon je iets zegt

als de ander:

• altijd over zichzelf praat
• regelmatig liegt
• jaloers is
• afspraken afzegt/vergeet of altijd te laat komt
• jou en anderen belachelijk maakt of bekritiseert
• steken onder water uitdeelt 
• geen echte interesse in je toont   
• vaak het slachtoffer speelt
• neerbuigend is
• grote behoefte heeft aan complimenten
• cadeaus voor je koopt zonder aanleiding
• je afkapt of onderbreekt tijdens een gesprek
• veel roddelt
• zwart-wit denkt (mensen zijn óf geweldig óf deugen niet) 
• altijd op zoek is naar ruzie
• chaos en onrust veroorzaakt       
• de ene keer aardig tegen je is en je het andere moment niet ziet staan
• bedienend personeel afsnauwt
• leedvermaak vertoont
• zich agressief gedraagt in het verkeer
• vijandig is 

Toxisch gedrag geeft je bij wijze van spreken hoofdpijn, narcisme maakt je ziek.

Nogmaals: één of een aantal van deze signalen maakt iemand nog niet narcistisch, maar het betekent wel: OPLETTEN.

 

Wat is wel narcisme?

Narcisten hebben geen idee wat vriendschap of liefde betekent. Narcisten vinden dat de wereld om hen draait en dat betekent dat ze alles en iedereen naar hun hand willen zetten. Ze gebruiken anderen en zijn daartoe in staat door hun gebrek aan empathie. Echt investeren in een relatie, welke dan ook, hoort niet bij hun berekenende, vijandige houding. Liefde en belangstelling worden "geveinsd" om mensen in de val te lokken en ze daar te houden. Van een gelijkwaardige relatie kan geen sprake zijn, omdat anderen worden gezien als pionnen, gebruiksartikelen, en bedienden. Zelfs hun eigen kinderen hebben geen speciale plek in hun leven.

Narcisme is een gedragspatroon/levensstijl en heeft een aantal vaste kenmerken, met andere woorden: je spreekt alléén van narcisme als iemand structureel alle volgende trekken vertoont:

• egoïsme
• de instelling om anderen te gebruiken,
• gebrek aan empathie, oppervlakkigheid
• arrogantie, van mening zijn dat zij beter zijn dan anderen
• dominantie, het altijd voor het zeggen willen hebben
• een houding van "ik heb daar recht op"
• grenzeloze behoefte aan bevestiging, aandacht & bewondering
• jaloezie en denken dat anderen jaloers zijn op hen
• manipulatief
• erg kritisch, maar geen kritiek kunnen verdragen
• snel gekwetst, explosief

Meer over deze trekken kun je lezen op de volgende pagina. Ze komen tot uitdrukking in bepaald gedrag naar anderen. 

 

Gradaties en voorkomen

Narcisme is een verschijnsel, net als bijvoorbeeld autisme, met gradaties. Bij "licht" narcisme zijn - hoe kwalijk ook - de effecten op ons welzijn minder groot dan bij de kwaadaardige narcist.  

Hoe veel narcisten lopen er rond? Volgens bepaalde schattingen bedraagt dit bijna 1 op de 6 mensen.   

Types narcisten 

Soorten Narcisme                                                                                                                                                                                                 Narcisme is er in een aantal varianten. De opvallendste zijn:  

• de openlijke narcist: we kennen ze allemaal, het zijn de mensen om wie je niet heen kunt. Dit zijn de zelfverzekerd ogende borstkloppers, mensen die zich overal en altijd laten horen, die zichzelf overduidelijk geweldig en superieur vinden. Echte charmeurs zijn het, ze pakken je in een oogwenk in. Ze gaan overduidelijk prat op hun prestaties en willen daarvoor ook complimenten en erkenning krijgen;  
• de verborgen narcist: deze types zijn minder opvallend en sociaal minder sterk dan hun grandioze soortgenoot en zijn daardoor moeilijker te herkennen. Het duurt vaak langer (soms jaren) voordat je hen doorhebt. Ze vinden vaak dat ze niet worden gezien en ze vinden dat hun talenten worden ondergewaardeerd of niet worden opgemerkt. Ze zijn vaak laks en vinden dat alles vanzelf naar hen toe moet komen. Ze komen veel vaker voor dan je zou denken, daarom heb ik er een aparte pagina aan besteed.
• de kwaadaardige (malignant) narcist: deze narcisten zijn erop uit om anderen onder de duim te houden, te misbruiken en te beschadigen. Ze zijn intimiderend en gebruiken allerlei manieren om de ander angst aan te jagen. 

Je hebt ook de "nalatige" narcist, (is lui en onverschillig, heeft geen oog voor de behoeften van de ander, is onzorgvuldig), de "veroordelende betweter" (is rigide, strakke leefregels, strenge opvoeder), de "openlijke weldoener en (wereld)redder"(zoekt op die manier aandacht en bewondering).

 

Het is goed om te weten dat iemand niet altijd maar één soort narcisme laat zien; het kan heel goed door elkaar heenlopen of elkaar afwisselen. De openlijke narcist kan zich, als hij zich schaamt bijvoorbeeld, opstellen als een kwetsbare narcist en het slachtoffer gaan spelen. 

Aantrekkingskracht