Narcistisch gedrag

Narcisten spelen psychologische spelletjes met je. Ze zijn hierin heel bedreven en hebben meestal haarfijn in de gaten of iets wel of niet werkt. Hun gebrek aan empathie maakt dat niets ondenkbaar is als het gaat om de manier waarop ze hun zin krijgen en hun doel bereiken. 

Psychologische spelletjes

Manipulatie

Heel subtiel en vooral misleidend proberen ze macht over je te krijgen, zodat ze je beter naar hun hand kunnen zetten en hun zin kunnen doordrijven. We hebben het over manipulatie.  Je moet denken wat zij denken, doen wat zij willen dat je doet. Kortom je moet jezelf helemaal wegpoetsen en je volledig laten invullen door hen. Op deze pagina kun je lezen op welke manieren narcisten jou in de gewenste houding of richting proberen te krijgen. Het herkennen van deze tactieken maakt het makkelijker hen te doorzien.

Ze laten zich van hun mooiste kant zien, liegen, vertellen halve waarheden, maken prachtige beloftes en prijzen je de hemel in. Ook kunnen ze, als ze worden ter verantwoording worden geroepen voor hun onacceptabele gedrag, het slachtoffer spelen (dit is het victim bully verschijnsel) of een woedeaanval krijgen.

Ze proberen misbruik te maken van je gevoel voor loyaliteit, jouw angsten (om bijvoorbeeld afgekeurd en verlaten te worden, als je voor jezelf opkomt) en van je schuldgevoelens.  Als jij graag mensen "redt" en hieraan zelfs een gevoel van eigenwaarde ontleent, loop je ook makkelijk in de val. Het kan ook zijn dat ze je voor een voldongen feit stellen (hierbij is zelfs zwangerschap veroorzaken niet ondenkbaar) of ze zetten je voor het blok (het is kiezen of delen). Je kunt voor je gevoel bijna niet anders dan ergens in meegaan.

Wanneer werkt manipulatie 

Manipulatie werkt het best wanneer we iemand vertrouwen. Daarom doen narcisten er alles aan om je vertrouwen te winnen! Vertrouwen ontstaat bijna vanzelf als we mensen (lang genoeg) aardig vinden. Aardig gevonden worden en je vertrouwen winnen is daarom vooral tijdens de veroveringsfase hun belangrijkste doel. Als je iemand vertrouwt/betrouwbaar vindt, speelt je achterdocht minder snel op bij bepaald negatief gedrag. En dat is precies waar het hen om gaat. 

Gaslighting

Gaslighting is de meest kwalijke manipulatietechniek en is een middel om jou onder controle te houden. Hij is bedoeld om je klein te houden, je in verwarring te brengen en jou te laten twijfelen aan je realiteit en vooral aan jezelf. Aan wat er volgens jou is gebeurd of aan de hand is en zelfs aan hoe jij je daarover voelt. Je wordt gehersenspoeld: als iets maar vaak genoeg wordt herhaald, begin je op den duur vanzelf te geloven dat er iets mis is met je. Vaak worden hun woorden ook nog eens vol overtuiging gebracht, wat de uitwerking op jou versterkt. Hun macht over jou wordt steeds groter. 

Op welke manieren doen ze dit?

• ze geven geen antwoord op je vragen: ze beginnen over iets anders, geven een antwoord op een niet gestelde vraag (die erop lijkt), beginnen wartaal uit te slaan en onzin uit te kramen. 
• ze houden zich van de domme, zeggen dat ze je niet begrijpen/niet te weten waar je het over hebt
• ze laten je geloven dat je je verstand verliest door spullen in huis te verplaatsen
• ze kleineren je en laten hun minachting voor jou doorschemeren in wat ze zeggen: jouw ideeën zijn vreemd, je hobby's zijn stom, je muzieksmaak is vreselijk, je vrienden deugen niet. Jij bent dom, je weet niet waar je het over hebt, je bent naïef en onnozel, het is allemaal je eigen schuld en zelfs je verdiende loon dat hij je zo behandelt. Je mag blij zijn dat hij bij je blijft en van je houdt, niemand anders zou van zo'n hopeloos geval kunnen houden! Denk ook aan uitspraken als: jij bent autistisch, preuts, saai en ouderwets, wanneer je vasthoudt aan je eigen mening/ergens niet in mee wilt gaan. 
• ze ontkennen de waarheid, ze liegen of verdraaien alles. "Dat heb je verkeerd gehoord!", "Dat is niet wat ik zei",  "Jij legt mij woorden in de mond!" 
• en brengen je aan het twijfelen over je geestelijke gezondheid: "Gaat het wel goed met je?" "Ik maak me zorgen om je." "Er is iets mis met je geheugen" en "Je verbeeldt je dingen/haalt je dingen in het hoofd/hebt een erg grote fantasie". Ze durven je zelfs neurotisch of paranoïde te noemen en zeggen bijvoorbeeld "Het komt waarschijnlijk door je slechte ervaringen of je moeilijke jeugd/vorige partners dat je me niet vertrouwt".
• ze laten je geloven dat jouw reactie overdreven is door uitspraken als: "Het was een grapje",  Wanneer jij hen confronteert of je grenzen aangeeft krijg je te horen dat je je aanstelt, dat je overdreven reageert: "Je maakt van een mug een olifant!"
• ze geven gemengde signalen af door de ene keer lief voor te zijn en daarna weer te doen of je onzichtbaar bent. Dit aantrekken en afstoten is niet alleen verwarrend, maar maakt dat je steeds harder gaat lopen om die lieve kant weer te zien.
• ze geven je een gevoel van schaamte. Als jij niet meewerkt of niet doet wat ze willen, dan vinden ze iets waarover jij je volgens hen moet schamen. Bijvoorbeeld over de manier waarop jij dingen ziet. Je moet je bijvoorbeeld schamen als je ervoor kiest ergens niet aan mee te doen. Je hoort bijvoorbeeld "Een normaal mens zou dit gewoon doen voor zijn partner",  "Dus je familie is niet belangrijk voor je."
• ze geven jou overal de schuld van.  Hún fout of hun overtreding (blameshifting) is altijd jouw schuld. Bijvoorbeeld: zijn zïj een afspraak vergeten, dan had daar toch wel even aan kunnen herinneren? Of jij betrapt hen op overspel ben jij de oorzaak! (victim blaming): jij had hem maar meer aandacht moeten geven! 
• ze zeggen te twijfelen aan je loyaliteit en betrokkenheid bij de relatie of je werk/organisatie, dat je niet van hen houdt als je hen aanspreekt op hun gedrag: ze dreigen bijvoorbeeld de relatie te beëindigen. Ze spelen hiermee in op je (verlatings)angst.
• ze vergelijken je met anderen (triangulation), dit kan onschuldig overkomen,  maar het is eigenlijk een subtiele beschadigende tactiek. Ze zeggen bijvoorbeeld dat een collega altijd zo leuk gekleed is of dat zijn ex zo goed kon koken of dat je zus het huishouden zo goed op orde heeft. Het is een indirecte vorm van kritiek en/of een verwijt. De boodschap is: je bent niet goed genoeg of je schiet tekort, maar ook: je bent vervangbaar.

Passief agressief gedrag

Niet commiceren

Narcisten kunnen niet op een volwassen manier communiceren als ze hun zin niet krijgen. Op een open manier ergens over praten lukt hen niet. Dat vergt belangstelling, je kwetsbaar opstellen en luisteren met als doel begrip te krijgen en weer tot elkaar komen. Daar zijn ze niet van, want dan moeten ze hun mens-zijn toegeven. Ze stellen zich liever vijandig op om zo hun ongenoegen te uiten en hun macht te laten gelden.

Je ziet dan ook vaak dat ze een muur om zich heen zetten (stonewalling), met andere woorden: ze worden onbereikbaar worden. Het is manier om weg te lopen voor hun verantwoordelijkheid en zo leggen ze de ander het zwijgen op. 

• weglopen als ze ergens niet over willen praten of op hun telefoon gaan zitten kijken (ghosting)
• uren of zelfs dagen achter elkaar niet tegen je praten, doen alsof je lucht bent (silent treatment)
• hele korte antwoorden geven, "prima", "okee" en "ik hoor wat je zegt" (grey rock)
• ze doen alsof de ander niet meer bestaat: ze reageren niet op appjes en mails; ze kunnen dit ook doen wanneer een groep afhankelijk is van hun reactie om bijvoorbeeld verder te komen in een bepaald (werk)proces (ghosting)

Ondertussen slaat bij jou de twijfel toe... "Wat heb ik verkeerd gedaan?" en dat is precies wat ze willen.

Pesten en sabotage 

Andere manieren van passief-agressief gedrag zijn bijvoorbeeld: 

• ze komen afspraken niet na, vergeten zogenaamd bepaalde boodschappen, voeren klusjes niet uit of op een manier die zó slecht is dat je het uit je hoofd laat ze ooit nog eens te vragen
• ze laten je opzettelijk lang wachten, gedrag blijven herhalen waarvan ze weten dat jij dat vervelend vindt
• ze geven kritiek geven verpakt als humor.

Projectie

Zoals gezegd: ze kunnen niet kritisch naar zichzelf kijken en hun tekortkomingen. In tegendeel: ze projecteren. Ze verwijten jou wat ze in zichzelf niet (willen) zien. Zo zullen ze bijvoorbeeld zeggen dat jij degene bent die steeds aantrekt en afstoot, terwijl ze dat zelf doen. Ze denken dat anderen net zo onbetrouwbaar zijn als zij, maar jij krijgt te horen dat je liegt of hen bedriegt. Of dat jij onzeker bent, terwijl ze dat zelf zijn. 

Als jij naar hún mening iets te lang staat te praten met iemand reageren ze overdreven jaloers en/of achterdochtig. Als zij bijvoorbeeld openlijk staan te flirten en je zegt er iets van, omdat je dat ongepast vindt, dan krijg je te horen dat jíj jaloers bent. 

Wanneer jij aangeeft dat je iets niet wilt, krijg je te horen dat jíj alles wil bepalen of overheersend bent.

Ondermijning en isolatie

Narcisten zetten andere mensen in om je te ondermijnen. Door jou zwart te maken en anderen leugens en roddels over jou te vertellen (smearcampaign) zetten ze jou in een kwaad daglicht. Zo zorgen ze ervoor dat bij anderen het beeld ontstaat dat jij de "boze geest" in de relatie bent. Ze proberen jouw goede naam of de (positieve) indruk die een ander van je heeft om zeep te helpen met als doel hun eigen geloofwaardigheid en grootsheid op te schroeven. Vaak gebruiken ze hierbij - zowel privé als op de werkvloer - hun aanhangers/fans (flying monkeys) - die dit met alle liefde de rol van roddelaar op zich nemen. 

Een akelig gevolg van de roddels is dat mensen anders tegen je gaan doen en afstandelijk worden. Je wordt gemeden en zo beland je in een isolement: niemand gelooft jouw verhaal, je staat er alleen voor.

Een tactiek waar ze ook goed in zijn is jouw reacties uitlokken (baiting),  een manier waarop jij extreem reageert (reactive abuse). Ze zeggen iets waarvan ze weten dat het jou boos maakt met de bedoeling jou te laten ontploffen.  Als dat lukt in gezelschap van anderen is het effect nog groter. En dan lijk jij de ontregelde en gestoorde persoon!

Intimidatie